1_گاهی ریشه غیبت،عصبانیت و غضب است.در بعضی کتب آسمانی آمده:اگر هنگام غضب مرا یاد کنی وکم غیظ کنی،من نیز هنگام غضب تو را یاد می کنم وغضب نمی کنم.

2_گاهی همسو شدن بادیگران عامل غیبت است،او می بیند که دیگران از شخصی بدگوئی می کند و چون می خواهد خودش را همسوی آنان قرار دهد،او نیز غیبت می کند،غافل از آنکه غضب نقد و قطعی خدا را می خرد ، به  امید محبوبیت احتمالی نزد دوستان!و برتری دادن رضای مردم بر رضای مردم بر رضای خداوند ، بزرگ ترین خسارت است.

3_گاهی انگیزه غیبت،بزرگ نشان دادن خود است،یعنی یگران را خراب می کند تا خودش را بزرگ جلوه دهد.او نیز قهر قطعی الهی را می خرد به آرزوی محبوب شدن احتمالی نزد مردم که این معامله پر خسارت است.

4_گاهی انگیزه غیبت،مسخره کردن است،غافل از آن که او غیبت شونده را نزدافراد کمی تحقیرمی کند،ولی خداوند در قیامت اورا در برابر تمام خلائق تحقیر خواهد کرد.

5_گاهی با اظهار تعجب غیبت می کند.مثلامی گوید:من تعجب می کنم که فلانی با آن همه علم و اطلاعات چرا این گونه شد! در حالی باید تعجب کند که با این کلمه چگونه آن همه عبادات خودش را به نابودی می کشاند !

6_گاهی ریشه غیبت حسادت است.

7_گاهی برای سرگرمی ، از دیگران غیبت می کند.

8_گاهی برای تبرئه خود از عیبی ، عیب را به گردن دیگران می اندازد و غیبت می کند .

9_گاهی از روی دلسوزی غیبت می کند و می گوید : من دلم برای فلانی که گرفتار فلان مسئله شده است می سوزد

البته عوامل متعدد دیگری نیز سبب غیبت می شود.

مشاهده در تفسیر سوره حجرات ، محسن قرئتی ، ص 114

الف:آثار اخلاقی و اجتماعی 

1_پیدا شدن کینه و از بین رفتن اعتماد و ایجاد اختلاف وفتنه در میان مردم و کنار زدن افراد مفید جامعه.

2_جرات بیشتر بر گناه.زیرا همین که انسان فهمید مردم از عیب و خلافکاری او آگاه شده اند و آبرویش رفته است،جرات او بر گناه بیشتر می شود و تصمیم بر ترک و توبه در او از بین می رود.

3_نشر عیب مردم،محیط و جامعه را آلوده و جرات دیگران را بر گناه نیز اضافه می کند.

4_حس انتقام را تحریک می کند.زیرا همین که غیبت شونده فهمید که دیگری آبرویش را برده،به فکر می افتدکه او نیز آبروی غیبت کننده را بریزد.

به عبارت دیگر غیبت کردن امروز ما،سبب جرات مردم بر غیبت کردن از ما می شود.《لا تغتب فتغتب》و کسی که برای برادرش چاه بکند،خودش در آن می افتد.

ب:آثار غیبت

1_غیبت کردن،سبب از بین رفتن حسنات و خوبی هاست.

2_غیبت،مانع قبول شدن طاعات الهی است.

3_غیبت کردن انسان را از مدار ولایت الهی خارج ودر مدار دیگران قرار می دهد.

مشاهده در تفسیر سوره ی حجرات،محسن قرائتی،ص113و114

غیبت گاهی با زبان،گاهی با اشاره،گاهی با نوشتن،گاهی با عکس،شکل و مجسمه،گاهی با تقلید کردن از او و گاهی با سکوت کردن می باشد.

مثلا می گوید:حیف که دین جلو زبانم را گرفته است وبا این کلمه به همه می فهماند که فلانی عیب های زیادی دارد.

ویا با گفتن الحمدلله که ما گرفتارنشدیم،می فهماند که فلانی گرفتار شده است.

گاهی با عیب گرفتن از خود می فهماند که دیگری عیب دارد،مثلا می گوید:انسان ضعیف است!ما همه کم صبریم!یعنی او ضعیف و کم صبر است.

گاهی بعد از شنیدن غیبت می گوید:سبحان الله،الله اکبر و با این ذکر گوینده را برای ادامه دادن به غیبت تشویق می کند،و گاهی با زبان می گوید:غیبت نکنید،ولی قبلا دوست دارد بشنود که این نفاق است.

مشاهده در تفسیر سوره ی حجرات، محسن قرائتی ، ص 113

درغیبت کردن گناهان دیگری نیز نهفته است از جمله:

1_اشاعه فحشا،نشردادن بدی های مردم به قدری خطرناک است که نه تنها نشر،بلکه علاقه به نشر آن نیز عذابی دردناک دارد.

2_تحقیر و خوار کردن مومن.

3_سخن چینی.

4_جنگ و فتنه انگیزی.

5_ظلم و گناهان دیگر…

مشاهده در  کتاب تفسیر سوره حجرات، محسن قرائتی ، ص 112

درمواردی غیبت کردن جایز است،به بعضی از موارد آن اشاره می کنیم:

1_در مقام مشورت؛یعنی اگر شخصی درباره دیگری مشورت خواست،مامی توانیم عیب های کسی که مورد مشورت است را به مشورت کننده بگوییم.

2_برای رد حرف،عقیده باطل و اشخاصی که دارای چنین اعتقاداتی هستند،تا مبادا مردم دنباله رو آنها شوند.

3_برای گواهی دادن بر ضد خلافکار نزد قاضی.همان گونه که برای رد ادعاهای نابجا باید حقیقت را گفت.

4_برای رد گواهی شاهدی که مورد اطمینان نیست.

5_برای اظهارمظلومیت،بیان کردن ظلم ظالم مانعی ندارد.

6_کسی که بدون حیاوآشکاراگناه می کند،غیبت ندارد.

7_برای تقیه یا رد ادعاهای پوچ،غیبت مانعی ندارد.مثلا می گوید:من مجتهدم،دکترم،سیدهستم،ومی دانیم که او اهل این صفات نیست،جایز است به مردم آگاهی دهیم که او اهل این صفات نیست.

برای جبران غیبت هایی که در گذشته مرتکب آن شده ایم اگرغیبت شونده از دنیا رفته است،باید توبه کرده واز درگاه خداوند عذرخواهی کنیم که البته خداوند توبه پذیر است.

اما در صورتی که او زنده ودر قید حیات باشد،اگر به او بگوییم که ما غیبت تو را کرده ایم ناراحت می شود(به گفته بعضی از مراجع تقلید)،نباید به او گفت ،بلکه باید بین خود و خداوند توبه کنیم واگر امکان دسترسی به شنوندگان است،به نحوی باذکر خیر و تکریم از آنها تحقیر گذشته را جبران کنیم واگر غیبت شونده ناراحت نمی شود از خود او حلالیت بخواهیم.

شیخ طوسی در شرح تجرید بر اساس حدیثی از پیامبر (ص)می فرماید:اگر غیبت شونده غیبت را شنیده است،جبران آن به این است که نزداو برویم ورسما عذرخواهی کرده وحلالیت بخواهیم،اما اگر نشنیده است،بایدهرگاه یادی از غیبت شونده کردیم،برای او استغفار نماییم.(ان کفاره الغیبه ان تستغفرلمن اغتبته کلما ذکرته).

مشاهده در تفسیرسوره حجرات ،محسن قرائتی، ص 110

امام صادق علیه السلام فرمود:غیبت کننده اگر توبه کند،آخرین کسی است که وارد بهشت می شود و اگر توبه نکند ،اولین کسی است که به دوزخ برده می شود.

امام رضا علیه السلام از امام سجاد (ع )نقل می کند که هرکسی از ریختن آبروی مسلمانان خود را حفظ کند، خداوند در قیامت لغزشهای او را نادیده می گیرد.

پیامبر (ص )فرمودند:هرکس زن یا مردی را غیبت کند،تا چهل روز نماز و روزه اش پذیرفته نمی شود.

پیامبر(ص)فرمودند:در قیامت هنگامی که نامه اعمال انسان به عده ای داده می شود، می گویند:چرا کارهای خوب ما در آن ثبت نشده است؟به آنها گفته می شود:خداوند نه چیزی را کم می کند ونه آن را فراموش می کند، بلکه کارهای خوب شما به خاطر غیبتی که کرده اید از بین رفته است ،در مقابل افراد دیگری هستند که کارهای نیک فراوانی در نامه عمل خود می بینند و گمان می کنند که این پرونده از آنان نیست، به آنها می گویند:به واسطه غیبت کردن،نیکی های کسی که شما را غیبت کرده،برای شما ثبت شده است.

*رسول خدا(ص)در آخرین سفر خود به مکه فرمودند:خون شما و مال شما و آبروی شما محترم است،همان گونه که این ماه ذی الحجه واین ایام حج محترم است.

*در روایات،نام غیبت کننده،در کنار کسی آمده که دائما شراب می خورد.《تحرم الجنه علی المغتاب ومدمن الخمر》

*در روایات می خوانیم:کسی که عیوب برادر دینی خود را پی گیری (و برای دیگران نقل)کند،خداوند زشتی های او را آشکار می کند.

*پیامبر(ص)در آخرین خطبه در مدینه فرمودند:اگر کسی غیبت کند ،روزه او باطل است.یعنی از برکات وآثار معنویی که یک روزه دار برخوردار است،محروم می شود.

*پیامبر(ص)فرمودند:یک درهم ربا از سی و شش زنا بدتر است و بزرگ ترین ربا معامله با آبروی مسلمان است.

*در حدیث می خوانیم:نشستن در مسجد به انتظار نماز جماعت،عبادت است البته مادامی که غیبت نکنیم.

مشاهده در تفسیرسوره حجرات، محسن قرائتی ص 109

غیبت آن است که انسان ر غیاب شخصی چیزی بگوید که مرم از آن خبر ناشته باشند،چنانکه اگر آن شخص بشنود ناراحت شود.بنابراین انتقا روبرو یا عیبی که مردم می دانند و یا اگر غیبت شونده ناراحت نشوند،غیبت نیست.ر حرام بودن غیبت فرقی میان غیبت کرن زن و مرد،کوچک و بز رگ،آشناوغریبه،معلم و شاگرد،پدرو فرزند،مرده یازنده نیست.

رسول خدا(ص)فرمود:دست از سر مرده ها برارید،کسی که مرد،درباره اش خوب بگویید.

مشاهده در تفسیر سوره حجرات ،محسن قرائتی،ص108